Eğitime adanmış bir hayat: Emine Semiye

Osmanlı kadın hareketinin öncü isimlerinden Emine Semiye Hanım'ın, Hanımlara Mahsus Gazete'de tefrika edilmeye başlanan romanı "Muallime", VakıfBank Kültür Yayınları'nın Emine Semiye Külliyatı'ndaki yerini aldı.

Osmanlı kadın hareketinin öncü isimlerinden Emine Semiye Hanım, verdiği çok yönlü mücadelenin yanı sıra dönemin güçlü kadın kalemlerinden biri olarak tanınır. Hukukçu Ahmet Cevdet Paşa'nın iki kızından biri olan Emine Semiye, ablası Fatma Aliye gibi kadın hareketinde önemli bir rol oynamış ve farklı birçok görev üstlenmişti. Dönemin güçlü kadın kalemlerinin ortak özellikleri olarak gösterilebilecek "ayrıcalıklara" Emine Semiye de sahipti. Evde eğitim alan Emine Semiye (Önasya), ayrıca yurt dışında eğitim görmüş, Fransa ve İsviçre'de yedi yıl psikoloji ve sosyoloji eğitimi almıştı.

Siyasi olarak da aktif bir duruş sergileyen Emine Semiye, dönemin en önemli gazete ve dergilerinde yazmış; roman, hikâye, makale gibi eserlere imza atmıştı. "Muallime', "Bikes', "Sefâlet", "Gayyâ Kuyusu" romanlarının yanı sıra "Terbiye-i Etfâle Ait Üç Hikâye", "Hiss-i Rekabet" öykülerinde de imzasını görürüz Emine Semiye'nin.

Kadın hareketi vurgusu

Eserlerinde kadın hareketi başta olmak üzere dönemin atmosferini, siyasal ve toplumsal yapısını anlayabileceğimiz detaylar sunan Emine Semiye'nin külliyatı Türkçeleştirilmeye devam ediyor. VakıfBank Kültür Yayınları, daha önce Emine Semiye'nin kitaplaşmış ilk romanı olma özelliğini taşıyan "Sefâlet" ile başlayan kitap dizisine, yazarın "Muallime" isimli romanını da ekledi.

1899-1901 yıllarında, Osmanlı'da kadınlar tarafından çıkarılan ilk kadın dergisi Hanımlara Mahsus Gazete'de tefrika edilmeye başlanan "Muallime", eğitimli, bilgili ve "sahip olması gereken tüm donanımları" barındıran muallime Behbude'yi merkeze alıyor. Maddi imkânsızlıklara rağmen ayakları üzerinde durmayı başarmış, babası İdris Molla'dan aldığı eğitimle öğretmen olan Behbude, eğitimsiz ve şefkatten uzak bir annenin gözetiminde büyüyen Refah'ın öğretmeni olur. Refah'a yalnızca
eğitiminde değil, ayrıca adabımuaşerete ve dini öğretilere uygun davranması için de gerekli terbiyeyi vermektedir. Üstelik tüm bunları Refah'ın kendi deneyimleriyle öğrenmesine vesile olacak kadar ne yapacağını bilir. Zamanla köşkün tüm sakinleri için sözü dinlenen ve saygı duyulan bir figür haline gelir.

"Kurtuluş eğitimde"

Tuğba Sivri Çınar ve Ebrar Begüm Üstün tarafından yayına hazırlanan "Muallime", Emine Semiye'nin hayatından izler taşıdığı gibi görüş ve duruşunu yansıtan bir olay örgüsüne sahip. Emine Semiye'nin "Muallime"deki kadın karakterleri, eğitim gören kadın olmanın avantajlarını yaşamış ya da "cahilliğinin" bedellerini ödemiştir. Emine Semiye'nin kadın karakterleri de bir şekilde yazarın da savunduğu gibi "kurtuluşun yolu eğitimden geçer" der ya da dedirtir. Çınar ve Üstün, kariyerine başyazarlık, savaş döneminde hastabakıcılık, aktif bir aktivistlik gibi pek çok görev sığdıran ve Osmanlı kadın hareketinde de öncü bir rol oynayan Emine Semiye'nin her şeyden önce bir eğitmen olduğunu vurgulayarak "Muallime"nin de temel yapı taşını oluşturan bu noktaya şöyle dikkati çekiyor: "Ömrünün büyük kısmında öğretmenlik yapan Emine Semiye, kadınların kurtuluşunu da eğitimde görüyor, romanı da yine bu 'öğretme' görevi için bir araç olarak kullanıyor."

Emine Semiye'nin fikirleri, kadın hakları konusundaki mücadelesinin izlerini taşıyan eserlerinden "Muallime", tıpkı kitabın sunuşunda da altı çizildiği gibi yalnızca edebiyat okurlarına değil, Osmanlı kadın hareketi başta olmak üzere dönemin toplumsal hayat dinamiklerini anlamak isteyen herkese hitap ediyor. Emine Semiye Hanım da eserleri de gün geçtikçe güçlenen kadın hareketinin edebiyattaki temsilini anlamak, üzerine düşünmek ve izini sürmek için doğru başlangıç notlarından biri.