Bir kentin hafızası: Ahmed Rasim

Yüzlerce kitap yazmıştır ama bugün ‘yalnız ikisi’ okunur/ikisiyle meşhurdur: ‘Gecelerim’ ve ‘Falaka’... Oysa ‘bir kentin hafızası’ o. ‘Dört İstanbul’u [Devri Abdülhamid’i, Meşrutiyet’i, Mütarekeyi, Cumhuriyet’i] yaşamış, görmüş, gözlemlemiş, kaydını tutmuş bir muharrir: Ahmed Rasim. 1865’de doğmuş, 1932’de vefat etmiş. Kırk sekiz sene köşe yazarı.

Bugün ‘entelektüel’ sayılmanın ilk/ya da bir koşulu önce Tanpınar’dan/hep Tanpınar’dan söz etmek sayılıyor ya! Sanki Türk nesrinin tek ustası o. Ona gelene kadar bu topraklarda hikâye ve roman yazılmadı. Ne Türk edebiyatı bir ‘çöl’ ne Ahmet Hamdi orada bir ‘vaha.’ Ahmet Hamdi Tanpınar kadar olmasa da onun gibi kıymetli yazarlarımız da var, unuttuğumuz. İşte Ahmed Rasim.

Orhan Pamuk’un dediği gibi, “hayatın ayrıntılarına kendini bağlayan yaşam sevinci, mizah duygusu ve yazma zevki Ahmed Rasim’i İstanbul yazarlarının en büyüklerinden birisi” yapmıştır. Ona göre, Ahmed Rasim İstanbul’a baktığında şair Yahya Kemal ya da hatıracı Abdülhak Şinasi Hisar gibi ‘yıkım ve hüzün’ görmüyordur: “Bütün İstanbulsever yazarlar gibi, tarihle ilgilenmesine, tarih kitapları da yazmasına rağmen, hüzün ve kayıp duygusunu dengelemeyi bildiği için, geçmişte ‘kayıp bir altın çağ’ aramadı. Onun için İstanbul’un geçmişi, Batı tarzı büyük eserler yazmak için gerekli gücü ve hakiki bir sesin kaynağını arayacağı kutsal bir hazine değil, gün be gün her halini izlemekten hoşlandığı şehrin kendi ve ahalisi gibi, eğlenceli ve matrak ülkeydi o kadar.”

Çağdaşlarının aksine, gürültülü politik olayların üst kadrolarda yarattığı şaşkınlık ve heyecan, bir İslam imparatorluğunun Batı karşısında geçirdiği ‘medeniyet krizi’ pek de ilgisini çekmedi onun. Kenar mahallelerin, Boğaz semtlerinin, kentin uğultusundan, güzelliğinden söz eden, kalabalıklar arasında kibirsiz ve samimi dolaşan Ahmed Rasim’in fıkralarını, denemelerini, mektuplarını, kurmacalarını okumak, Osmanlı İstanbul’undan/toplumundan bugüne ne kalmış/ne kalmamış, ne değişmiş/ne değişmemiş görmek için daha çok gerekli bize. Eğer gerçekten meraklıysak.

Yapıtları ‘eski İstanbul yaşamının’ renkli birer belgesi olan yazarı Vakıfbank Kültür Yayınları tekrar basıyor. Samet Çakmaker’le Büşra Ay Açar’ın hazırladıkları ‘Maişet’, Ahmed Rasim’in çeşitli gazetelerde/dergilerde tefrika edilmiş dört uzun öyküsünü içeriyor: Maişet, Sabiha, Asabi Kız, Derd-i Dil...

Maişet’ Ahmed Rasim kitaplığının ‘beşinci’ kitabı. Daha önce Ömri-i Edebi’nin birinci ve ikinci ciltleriyle birlikte ‘Bir Sefilenin Evrak-ı Metrukesi’ ve ‘İlk Sevgi’ basılmıştı. Aslında bu çabaya ‘tekrar demek’ de pek doğru değil doğrusu. ‘Maişet’te yer alan uzun öyküler/ya da kısa romanlar ilk kez ‘yeni harflere’ aktarılıyor çünkü. Dizinin editörü Yılmaz Daşçıoğlu önsözde şöyle diyor: “Bu durum, [yazarın eserlerinin yalnızca bir kısmının basılması, Ömer Faruk] Ahmed Rasim gibi, kalemiyle bir devri anlatan fakat eserlerinin çoğu zamanla gazete ve dergi köşelerinde, kütüphane arşivlerinde unutulmaya bırakılmış bir yazar hakkında verilecek her kanaati ve hükmü eksik bırakacaktır.” Bu bilinçle, zor ama önemli bir işe sıvanılmış. Sakarya Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Koordinatörlüğü tarafından desteklenen projeyle, öncelikle Ahmed Rasim’in ‘bibliyografyasını’ saptamak amaçlanmış. Ardından ‘kurmaca eserler’ başta olmak üzere yazarın bütün eserlerinin eksiksiz basımı...

Her şeyden evvel bir ‘İstanbullu’ olarak külliyatın basımını merakla ve heyecanla bekliyorum. Baktıkça ister istemez kaos, yıkım, hüzün, mimari bir şiddet gördüğüm şehre, biraz da Ahmed Rasim’in inatla taşıdığı şakacı, hafif iyimserlikle yaklaşabilmek için.

Bir alkış da editöre/dizgiciye: Vakıfbank Kültür Yayınları zamanla kullanımdan düşmüş veya nadiren kullanılan Osmanlıca bazı kelime ve tamlamalar için başvurduğu dendanlı [köşeli] parantezleri çok tasarruflu kullanmış. Bu pratik çözüm okuru metinden koparmadığı gibi, eski kelimelere olan aşinalığı da arttırıyor. Sözlükleri ‘kitabın en arkasına’ koyarak okura eziyet eden yayınevlerine örnek olsun, diyelim.

*Bu yazı ilk olarak Karar'da yayımlanmıştır.

İlgili makaleye gitmek için tıklayınız.