Beyazperdeye yansıyan ‘Türk düşüncesi’

Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı’nın sinemamızda Türk düşüncesinin izini sürdüğü ‘Türk Sineması’ kitabından, Ocak 2023 itibariyle telifi serbest kalan Memduh Şevket Esendal’ın aslına sadık tefrikalarından yayıma hazırlanan romanlarına, öne çıkan kitapları KARAR okurları için derledik.

Türk düşünce tarihi, sosyolojisi, tarihçiliği, edebiyatı ve sineması üzerine birçok çalışmaya imza atan Prof. Dr. Kurtuluş Kayalı’nın sinema alanında ezberleri bozacak ‘Türk Sineması’ kitabı VakıfBank Kültür Yayınları tarafından yayımlandı. ‘İliklerimize İşlemiş Rumuza Sinmiş Bir Sanat Pratiği’ alt başlığı ile yayımlanan kitapta Kayalı’nın Türk sinemasının dünü, bugünü ve geleceği üzerine yılların birikimiyle farklı zamanlarda kaleme aldığı eleştirel makaleleri yer alıyor.

Kayalı, yedi bölümden oluşan kitaptaki sunuş metninde şu ifadeleri kullanıyor: “Türk sineması üzerine düşünmek Türk düşüncesini anlamanın en önemli dayanaklarından biri. Türkiye’de bir zamanlar sinema yok diyenler aynı zamanda düşünce de yok kanaatindeydi. Roman futbol karşılaştırması da aynı mecrada seyretti. Memlekette her alanda yaklaşım farklılaştığı için sinema üzerine bakış da başka bir mecraya girer gibi görünüyor. Bekleyip göreceğiz.” Kayalı kitabında Türk sinemasının Metin Erksan, Şerif Gören, Lütfi Akad, Yılmaz Güney, Zeki Ökten gibi sıra dışı yönetmenlerin yanı sıra, tipik yönetmenlerini de içeren sosyolojik bir manzara sunmanın yanı sıra, gelecekteki araştırmacılar için Türk sinemasında yerleşik yargıları sarsan bir perspektif kazandırıyor.

‘ELEŞTİRMENLERİMİZ BAŞKALARININ AĞZIYLA KONUŞUYOR’

Kayalı, Türk sinemasında eleştiri kültürüne dair görüşlerini de kitabın son sayfalarında kaleme alıyor. Kayalı’nın ‘Elde Fener İlaç İçin Başyapıt Aramaktan Her Şeye Başyapıt Yaftası Yapıştırmaya Yönelme Süreci ya da Türk Sinema Eleştirmeninin Trajik Portresi’ başlıklı yazısında şu satırlar dikkati çekiyor: “Eleştirmenlerin bireysel sesi hemen hiç yok gibidir. Bunlar yerli filmler hakkında derinlikli metinler yazamamaktadırlar. Yabancı film örnekleri konusunda ciddi metinler yazmaları ister istemez bir takım düşünceleri akla getirmektedir. Sadece bu durum bile Türk sinema eleştirmenlerinin portresini çizmeyi kolaylaştırabilir. Temel dayanakları en iyimser tahminde Sadoul gibi bir yazarın Dünya Sinema Tarihi ile Nijat Özön’ün Türk Sinema Tarihi ve diğer kitapları ve düşünsel estetik anlamda günün ortalamasıdır. Yani hemen hiçbiri düşüncelerine kendi şahsi damgasını katamamakta ve hep başkalarının ağzıyla konuşmaktadır.”

*Bu yazı ilk olarak Karar'da yayımlanmıştır.