Yukichi Fukuzawa: Eğitim hakları ve bağımsızlık savunucusu

Yukuchi Fukuzawa 1860’larda Japonya’nın Batı’ya ilk kez gönderdiği elçilik gemilerinde tercüman olarak bulundu; seyahatini ve Batı hakkındaki gözlemlerini kaleme aldığı “Batılı Şeyler” Japonya’da en çok okunan kitaplardan oldu.

Yaklaşık elli yıl boyunca Tokyo’nun meşhur günlük gazetesi “Güncel Olaylar”ı çıkardı. Farklı mecralarda anılarını yayınladı. Japonya’nın, bugün bir üniversite olan ilk özel okulunu kurdu. Olgunluk dönemine eriştiğindeyse vardığı noktadan geriye bakarak hayatı boyunca geçtiği inişli çıkışlı yolları özyaşam öyküsünde paylaştı.

Modern Japonya’nın Doğuşunda Bir Aydın: Yukuchi Fukuzawa ülkesinin modernleşme ile yüzleşirken yaşadığı krizleri tespit edip 19. yüzyılın dünyasını gözlemleyerek uygun bulduğu eylem planını takip eden saygın bir eğitimcinin hayat hikâyesidir.

Fukuzawa’nın yaşadığı 1835-1901 yılları arasındaki altmış yıla baktığımızda Japonya’nın âdeta deri değiştirdiğini görürüz. Öyle ki Fukuzawa doğduğunda ülke, dünyadan neredeyse tamamen soyutlanmış ve Konfüçyüsçü ahlak kurallarına bağlı hiyerarşik bir feodal sistemle yönetilmekteydi. Ekonomisi tarıma dayanıyor, teknik anlamda Ortaçağ metotları uygulanıyordu. Fukuzawa öldüğündeyse Japonya hızla büyüyen endüstrisi, meclisi, donanması, eğitim sistemiyle modern devletlerden biri olarak kendini dünyaya ispatlamıştı. Böyle bir döneme şahitlik eden Fukuzawa, 19. yüzyılın ortasında özgür bir Japonya’nın bağımsızlık, bilimsel bilgi ve güçlü bir iradeye sahip olmakla kendini göstereceğine inanmıştır.

Bugün alıştığımız kavramlar olan bilim ve özgürlük, geleneksel bir yapı içinde değişmeye çalışan 1870’lerin Japon toplumu için oldukça yenidir. Öyle ki Fukuzawa kendisi gibi kaderinden memnun olmayan arkadaşları olduğundan, ancak bu memnuniyetsizliklerinin sebebini tespit edemeyişlerinden bahseder. Fukuzawa ise gençliğinden itibaren geleneklerin, hayatı için çizdiği sınırları sürekli sorgulamış ve 1854’te topçuluk teknikleri öğrenmek üzere klanını geride bırakmıştır. Önce Japon limanlarında ticaret yapan Hollandalıların ve ardından modern dünyanın dili olarak benimsenen İngilizlerin dilini öğrenerek siyasi olaylar, bilimsel ve teknik gelişmeler hakkında eline geçirebildiği her türlü kaynaktan bilgi edinmeye başlamıştır.

Özyaşam öyküsünün ilk bölümlerinde Fukuzawa’nın eğitim hayatı ve dış ülkelere yaptığı seyahatlerde başından geçenlerin oldukça maceralı hadiseler olduğu söylenebilir. 1870’lerden itibarense yazmaya ve kurduğu dil okulunda öğretmenlik yapmaya yönelen Fukuzawa’nın hayatı, görece daha sakin bir yörüngeye oturmuştur. Hükûmette görev alması yönündeki teklifleri kitapta açıkladığı gerekçelerle geri çeviren Fukuzawa kendisini, modern dünyada kendine uygun değerlerle var olabilen bir Japonya için bu yeni ilkeleri sorgulamaya adayacaktır. Bunun için kaleme aldığı ahlaktan ekonomiye, öğrenme cesaretinden uluslararası hukuka uzanan yazı ve kitapları geniş bir yelpaze sunar. Yazdığı eserler o kadar talep görmüştür ki 19. yüzyıl Japonya’sında Batı ile ilgili bütün kitaplar Fukuzawa-bon [Fukuzawa kitabı] adıyla anılır. Yürüdüğü yolu, karakterinin zayıf ve güçlü bulduğu yanlarını, yanlışlarını ve doğrularını bir arkadaşıyla konuşuyormuş gibi paylaşan Yukuchi Fukuzawa’nın hayatı, okuyucuyu, başka bir yüzyılı bir aydının gözünden değerlendirmeye davet ediyor.