Page 77 - VakıfBank Kültür Yayınları - Kitap Özetleri

Dîvânu Lugâti’t-Türk

Türk Dilinin İlk Sözlüğü

KLASİK Kaşgarlı Mahmud

Eser Adı: Dîvânu Lugâti’t-Türk
Türk Dilinin İlk Sözlüğü

Yazar Adı: Kaşgarlı Mahmud
Çevirmen: Mustafa S. Kaçalin

Dizi Adı: Klasik
İlk Basım Tarihi: Haziran 2023

Sayfa Sayısı: 976
Kitap Boyutları: 18 cm x 22 cm

Arka Kapak Yazısı
“Gördüm ki Allah devlet güneşini Türk burçlarında
doğduruyor, bütün felekleri onların hükümranlığı ile
döndürüyor. Onlara Türk adını verip hükümran kılmış ve
onları dönemin egemen gücü eylemiş. Dönem insanının
idaresini onların eline vermiş ve onları insanların başına
getirip hak yolda desteklemiş. Onlara intisap edip
yollarında yürüyenleri yüceltiyor, istedikleri her şeye nail
eyliyor ve yaramaz insanların eziyetinden koruyor. [O zaman
anladım ki] aklı olana yaraşan, oklarına hedef olmaktan
korunabilmek için bu insanların tuttuğu yolu tutmaktır.
Derdini dinletebilmek ve gönüllerini kazanabilmek için ise
onların dilleriyle konuşmaktan daha güzel bir yol yoktur.
Bir düşman, korkusundan dolayı gelip onlara sığınınca
onu güvende kılarlar. Sonra başkası da ona sığınır ve zararı
Kısa Özet giderilir. Buhara’nın sözüne güvenilir bir âliminden ve ayrıca
Nîşâburlu bir âlimden duydum. Her ikisi de kendilerine
ait rivayet zinciri ile şunu naklediyorlardı: Allah Resulü
Türk dilinin ilk sözlüğü olan Dîvânu Lugâti’t-Türk, Araplara (s.a.v.); kıyamet alametlerini, ahir zaman karışıklıklarını ve
Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir Oğuz Türklerinin ortaya çıkacağını söylediği sırada ‘Türk
dil olduğunu göstermek maksadıyla Kaşgarlı Mahmud dilini öğreniniz; çünkü onların uzun sürecek egemenlikleri
vardır.’ buyurdu. Bu hadis doğru ise –ki sorumluluk rivayet
tarafından kaleme alınmıştır. Yalnızca bir sözlük olmayan edenlere aittir– Türk dilini öğrenmek çok gerekli bir iş olur;
bu eser, Türkçenin XI. yüzyıldaki dil özelliklerini belirten, yok doğru değilse o zaman da akıl bunu gerektirir.”
ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir gramer kitabı niteliği Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara
taşımakla beraber; kişi, boy ve yer adları ile beraber Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar zengin bir
dil olduğunu göstermek maksadıyla yazılan, Türk dilinin
Türk tarihine, coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk ilk sözlüğüdür. Kaşgarlı Mahmud’un devrin Türk illerini
edebiyatına dair zengin bilgiler de içermektedir. Ayrıca bir bir dolaşarak ve doğrudan doğruya kendi derlediği
döneminin tıbbı ve tedavi usulleri hakkında bilgi veren dil malzemesine dayanarak kaleme aldığı elinizdeki bu
kitap, yalnızca bir sözlük olmayıp Türkçenin XI. yüzyıldaki
ansiklopedik bir eser niteliği de taşımaktadır. dil özelliklerini belirten, ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir
gramer kitabı; kişi, boy ve yer adları kaynağı; Türk tarihine,
coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk edebiyatına dair
zengin bilgiler içeren, aynı zamanda döneminin tıbbı ve
tedavi usulleri hakkında bilgi veren ansiklopedik bir eser
niteliği de taşımaktadır. Eser Araplara Türkçeyi öğretmek
maksadıyla kaleme alındığı için Türkçeden Arapçaya bir
sözlük şeklinde tertip edilerek yaklaşık 8000 civarında
kelime, madde başı olarak belirlenmiştir. Madde başı
olan kelimelerin açıklamaları yapılırken mânalarının daha
iyi anlaşılmasını sağlamak maksadıyla deyimlerden,
atasözlerinden ve şiirlerden örnekler verilmiş ve bunların
66 Arapça tercümeleri de yapılmıştır.